Α. LET’S TALK ABOUT CHILDREN – ΙΣΤΟΡΙΚΟ, ΥΠΟΒΑΘΡΟ ΚΑΙ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ
1. Εισαγωγή
Η κατανόηση της επίδρασης των προβλημάτων ψυχικής υγείας στη γονική λειτουργία και τα παιδιά, καθώς και η γνώση των διαθέσιμων μεθόδων που διευκολύνουν τους γονείς να υποστηρίξουν την ανάπτυξη των παιδιών τους αποτελούν τον πυρήνα του μοντέλου Let’s talk about children. Τα παιδιά γονέων με προβλήματα ψυχικής υγείας βρίσκονται σε κίνδυνο να εμφανίσουν τα ίδια ψυχικές διαταραχές.
Το μοντέλο Let’s talk about children αναπτύχθηκε αρχικά για να παράσχει ένα εργαλείο στις υπηρεσίες υγείας και για να βοηθήσει τους ειδικούς στη θεραπεία των ασθενών με προβλήματα ψυχικής υγείας. Η μέθοδος μπορεί να εφαρμοστεί ανεξάρτητα από τη μορφή της θεραπείας (φροντίδα σε εξωτερική βάση/ιδρυματική φροντίδα, πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας/εξειδικευμένη ψυχιατρική φροντίδα) και ανεξάρτητα από την εκπαίδευση και την ειδικότητα του ειδικού υγείας. Δεν απαιτείται, εξάλλου, κάποια ψυχοθεραπευτική εκπαίδευση για την υλοποίηση της μεθόδου. Εκτός από τους ειδικούς υγείας, το μοντέλο μπορεί επίσης να εφαρμοστεί από επαγγελματίες στους τομείς των κοινωνικών υπηρεσιών και της εκπαίδευσης.
Ένας από τους στόχους του μοντέλου Let’s talk about children είναι να καταστήσει τη συζήτηση γύρω από τα παιδιά και τα ζητήματα της γονικής ιδιότητας φυσικό τμήμα της θεραπευτικής διαδικασίας. Υπό ιδανικές συνθήκες, μετά τις αρχικές συνεδρίες, οι γονείς και οι ειδικοί μπορούν να συζητήσουν γύρω από ζητήματα που αφορούν τα παιδιά και τη γονική ιδιότητα, επιθυμώντας να μοιραστούν σκέψεις είτε γύρω από τη θετική ανάπτυξη των παιδιών τους ή πιθανά προβλήματα.
2. Το πρόγραμμα προαγωγής υγείας παιδιών και γονέων με συναισθηματικές διαταραχές
Το μοντέλο Let’s talk about children, το οποίο αναπτύχθηκε από την Tytti Solantaus στη Φινλανδία τη δεκαετία του 2000, αποτελεί τμήμα ενός ευρύτερου ερευνητικού, εκπαιδευτικού και προληπτικού προγράμματος της Παιδοψυχιατρικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών με την ευγενική χορηγία του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος». Το πρόγραμμα άρχισε το 2011 με σκοπό να προσφέρει αποτελεσματικές μεθόδους για την υποστήριξη οικογενειών και παιδιών γονέων με προβλήματα ψυχικής υγείας. Η άλλη μέθοδος αφορά την παρέμβαση Family talk intervention. Δύο άλλες μέθοδοι που υλοποιούνται στο αντίστοιχο Φινλανδικό πρόγραμμα, το Effective family network meeting και οι ομάδες ομηλίκων VERTTI για παιδιά και γονείς, δεν υλοποιούνται σε αυτή τη φάση στη χώρα μας.
Οι μέθοδοι του προγράμματος βασίζονται στην εμπειρία από την εργασία με οικογένειες και ομάδες ομηλίκων, στις ιδέες γύρω από την εργασία με οικογένειες και την παρέμβαση Family talk intervention που ανέπτυξε ο Dr William Beardslee, καθώς και στη σχετική βιβλιογραφία. Σκοπός είναι η υποστήριξη της ανάπτυξης του παιδιού και η πρόληψη διαταραχών μαζί με τους γονείς.
3. Υποστήριξη της ανάπτυξης του παιδιού και πρόληψη των διαταραχών
Σκοπός του μοντέλου Let’s talk about children είναι, να υποστηρίξει τη θετική γονική λειτουργία και την ανάπτυξη του παιδιού και μπορεί να κατηγοριοποιηθεί ως παρέμβαση προαγωγής υγείας και πρόληψης ψυχικών διαταραχών. Η προσέγγιση των μοντέλων προαγωγής υγείας έχει ως σκοπό την υποστήριξη όλων των δυνατοτήτων, πιθανοτήτων και προστατευτικών παραγόντων που μπορούν να ανιχνευθούν. Αυτή η προσέγγιση συχνά απαιτεί από τον ειδικό να υιοθετήσει μια νέα οπτική στην εργασία του. Όλοι οι ειδικοί στην ψυχιατρική φροντίδα και την πρόνοια των παιδιών έχουν εκπαιδευτεί για να ανιχνεύουν προβλήματα – η αναγνώριση δυνατοτήτων, η κατανόηση της σημασίας τους και η υποστήριξη αυτών των δυνατοτήτων μπορεί να είναι μια πρόκληση και συχνά απαιτείται πρόσθετη εκπαίδευση.
Ωστόσο, η εστίαση στις δυνατότητες δεν σημαίνει ότι μπορούν να αγνοούνται τα προβλήματα. Τα ευάλωτα σημεία της οικογένειας και του παιδιού συζητούνται ανοιχτά και ταυτοχρόνως εποικοδομητικά και με ευαισθησία. Σκοπός είναι, να βοηθήσουμε και να υποστηρίξουμε τους γονείς στις προσπάθειές τους να αναπτύξουν μια στρατηγική υποστήριξης των δυνατοτήτων και αντιμετώπισης των ευάλωτων σημείων των παιδιών και της οικογένειας.
4. Σύντομη ανασκόπηση των προβλημάτων ψυχικής υγείας των γονέων και πώς επηρεάζουν τα παιδιά
Οι ψυχικές διαταραχές αλλάζουν τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι σκέφτονται, ενεργούν και αισθάνονται. Επομένως, εκφράζονται σε όλους τους τομείς της αλληλεπίδρασης με τους άλλους. Στις οικογένειες, τα μέλη βρίσκονται σε συνεχή αλληλεπίδραση μεταξύ τους και επομένως τα προβλήματα ψυχικής υγείας των γονέων επηρεάζουν τις σχέσεις μεταξύ των μελών και την καθημερινή ζωή της οικογένειας. Τέτοιες επιδράσεις είναι συχνά απρόβλεπτες και δύσκολο να κατανοηθούν τόσο από τους ψυχικά ασθενείς γονείς όσο και από τα μέλη της οικογένειας και αυτό οδηγεί συχνά σε σύγχυση και προβλήματα επικοινωνίας.
Οι ψυχικά ασθενείς γονείς μπορεί να αισθάνονται αδύναμοι, να είναι ευσυγκίνητοι, καταθλιπτικοί ή ευερέθιστοι, ενοχλητικοί και ευέξαπτοι. Μπορεί να εμφανίζουν άγχος και δυσφορία, ακόμη και φόβους, καθώς και να εκδηλώνουν ψυχαναγκαστική συμπεριφορά, όπως πλύσιμο χεριών ή άλλες ενέργειες που επαναλαμβάνονται υπερβολικά. Οι γονείς μπορεί να λένε παράξενα πράγματα και να ερμηνεύουν τους άλλους με παράξενο τρόπο. Μπορεί να μένουν άγρυπνοι όλη τη νύχτα και να τριγυρνούν στο σπίτι ξυπνώντας τα μέλη της οικογένειας και απαιτώντας συντροφιά. Τα προβλήματα ψυχικής υγείας επηρεάζουν τη δυνατότητα του ατόμου να δείξει και να αισθανθεί ενσυναίσθηση και συμπόνια για τους άλλους· ο ψυχικά ασθενής γονέας μπορεί να πει τρομερά πράγματα στα παιδιά, να ενεργεί βίαια, να έχει παράλογες απαιτήσεις από τα παιδιά και να κατηγορεί τους άλλους για τα προβλήματά του. Τα παιδιά μπορεί να καταλήξουν να αναλάβουν όλες τις δουλειές του σπιτιού και να φροντίζουν το ένα το άλλο. Αυτές οι αλλαγές στην κατάσταση της οικογένειας μπορεί να δημιουργήσει εντάσεις μεταξύ των αδελφών.
Είναι δύσκολο για όλα τα μέλη της οικογένειας και ιδιαίτερα για τα παιδιά να γνωρίζουν τι σκέφτεται ο γονέας, γιατί είναι διαφορετικός και πώς θα πρέπει να του συμπεριφέρεται κάποιος. Τα παιδιά μπορεί να έχουν πολλά ερωτήματα στο μυαλό τους: τι δεν πάει καλά με τη μαμά/μπαμπά; Γιατί είναι έτσι η/ο μαμά/μπαμπάς μου; Θα γίνει ποτέ καλά; Γιατί θυμώνει όλη την ώρα; Τι να κάνω; Φταίω εγώ; Θα αρρωστήσω και εγώ; Τα μέλη της οικογένειας συχνά αναρωτιούνται αν η αιτία της συμπεριφοράς του γονέα είναι κάτι που οι ίδιοι έκαναν. Αυτό συμβαίνει ιδιαίτερα στα παιδιά – συχνά νομίζουν ότι τα ίδια προκαλούν τα προβλήματα στους γονείς τους. Η αντίληψη των παιδιών για τον εαυτό τους ως άτομα που αξίζουν να αγαπιούνται και να φροντίζονται μπορεί να διαστρεβλωθεί, όπως επίσης και η ερμηνεία τους για τον εαυτό τους και τη ζωή γενικά.
5. Παράγοντες που υποστηρίζουν τα παιδιά
Οι αντιξοότητες είναι τμήμα της ζωής και τα προβλήματα ψυχικής υγείας των γονέων δεν είναι σπάνια στις οικογένειες. Όταν η οικογένεια πρέπει να αντιμετωπίσει τέτοια προβλήματα, αρκετοί παράγοντες μπορούν να δράσουν υποστηρικτικά για τα παιδιά. Αυτοί ονομάζονται προστατευτικοί παράγοντες. Η κατανόηση των προβλημάτων ψυχικής υγείας των γονέων και η δυνατότητα για ανοιχτή επικοινωνία γύρω από δύσκολα ζητήματα μέσα στην οικογένεια είναι προστατευτικοί παράγοντες που υποστηρίζουν τις οικογενειακές σχέσεις. Επίσης, η ευεξία των παιδιών βασίζεται σημαντικά στις οικογενειακές σχέσεις. Όταν μπορεί κάποιος να συζητήσει γύρω από τα προβλήματα μπορεί επίσης και να τα λύσει.
Ένας άλλος σημαντικός προστατευτικός παράγοντας είναι οι κοινωνικές δραστηριότητες – φίλοι, χόμπι κλπ – έξω από το σπίτι. Οι φίλοι, το αίσθημα ότι το παιδί ανήκει σε μια ομάδα συνομηλίκων ή συμμαθητών και τα χόμπι είναι πηγές χαράς και υποστήριξης της ανάπτυξης των παιδιών με διάφορους τρόπους.
5.1. Η σημασία της κατανόησης
Η πληροφόρηση γύρω από την ψυχική διαταραχή του γονέα, η κατανόηση των λόγων για τις αλλαγές στη συμπεριφορά του και η γνώση για αυτό που συμβαίνει στην οικογένεια είναι όλα σημαντικά για τα παιδιά καθώς και τους γονείς. Προκειμένου να αποκτηθεί μια πλήρης κατανόηση αυτών των ζητημάτων, αυτά θα πρέπει να συζητούνται με όλους μαζί. Ωστόσο, δεν συνηθίζεται να συζητάμε γύρω από τα προβλήματα ψυχικής υγείας, ιδιαίτερα με τα δικά μας παιδιά. Πολλοί γονείς νομίζουν ότι το να μιλήσουν με τα παιδιά τους γύρω από τα προβλήματα των γονέων θα επιβάρυνε τα παιδιά χωρίς λόγο και συχνά φτάνουν στα άκρα ώστε να κρύψουν την αλήθεια από τα παιδιά. Αυτό είναι κατανοητό. Ωστόσο, αυτό έχει ως αποτέλεσμα τα παιδιά να αφήνονται μόνα τους να υποθέσουν τι δυσκολεύει τον γονέα και με ποιον τρόπο τα ίδια μπορεί να προκαλούν αυτές τις δυσκολίες. Αγνοώντας το ζήτημα δημιουργείται ένας τοίχος σιωπής ανάμεσα στα παιδιά και τους γονείς και τα παιδιά δεν μπορούν πλέον να καταφύγουν στους γονείς για βοήθεια.
Οι αντιξοότητες, όπως οι παραπάνω, δεν αποτελούν εμπόδιο για τη θετική ανάπτυξη του παιδιού εφόσον προσδιορίζονται και επιλύονται με όλους μαζί. Η γνώση θα βοηθήσει τα παιδιά να ερμηνεύσουν σωστά τις ενέργειες και τα λόγια των γονέων – η αμοιβαία κατανόηση είναι ένας προστατευτικός παράγοντας. Για παράδειγμα, όταν τα παιδιά γνωρίζουν ότι ο γονέας υποφέρει από κατάθλιψη θα μπορέσουν ίσως να καταλάβουν γιατί μερικές φορές φαίνεται αποσυρμένος ή αδύναμος. Επίσης, τα παιδιά θα γνωρίζουν ότι η συμπεριφορά του οφείλεται μάλλον στην κατάθλιψη και όχι στο ότι δεν επιθυμεί ο γονέας να βρίσκεται μαζί με τα παιδιά του. Ενήλικοι που ως παιδιά μεγάλωσαν με ψυχικά ασθενείς γονείς συχνά εύχονται να τους είχαν μιλήσει για την ασθένεια των γονέων τους.
Η κατανόηση των προβλημάτων των γονέων συμβάλλει στην καλή λειτουργία της οικογένειας. Απελευθερώνει τα παιδιά από τις αυτο-κατηγορίες και δημιουργεί ανοιχτές και στενότερες σχέσεις μεταξύ παιδιών και γονέων. Η κατανόηση είναι το κλειδί για την αντιμετώπιση των προβλημάτων και την επίλυσή τους. Οι δυνατές υγιείς σχέσεις με τα άλλα μέλη της οικογένειας θα υποστηρίξουν την ανάπτυξη των παιδιών ακόμη και σε δύσκολες περιόδους. Υπάρχουν περιπτώσεις όπου τα παιδιά θα πρέπει να ενεργήσουν ενάντια στην επιθυμία των γονέων και στις περιπτώσεις αυτές είναι απαραίτητο να κατανοήσουν τη φύση των προβλημάτων των γονέων. Οι γονείς καλό είναι να μιλούν στα παιδιά τους γύρω από τα προβλήματα ψυχικής υγείας που αντιμετωπίζουν για μια μακρά χρονική περίοδο και θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι η κατανόηση των προβλημάτων είναι μια μακρά διεργασία. Οι γονείς συνήθως αρχίζουν μιλώντας για το ζήτημα που αισθάνονται ως πιο πιεστικό. Στη συνέχεια περιμένουν να δουν πώς αυτό επηρεάζει το παιδί και συνεχίζουν αργότερα τη συζήτηση. Αυτός είναι και ο τρόπος με τον οποίο τα παιδιά συμμετέχουν στις σχετικές συζητήσεις. Τα παιδιά κατανοούν τα προβλήματα των γονέων σύμφωνα με το αναπτυξιακό τους στάδιο και αυτή η κατανόηση αυξάνεται καθώς το παιδί μεγαλώνει. Επίσης, τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι γονείς μπορεί να αλλάξουν ως προς τη φύση τους ή την έντασή τους με την πάροδο του χρόνου. Επομένως, οι συζητήσεις γύρω από το πρόβλημα ψυχικής υγείας του γονέα γίνονται μια εσωτερική διεργασία που περιλαμβάνει όλη την οικογένεια. Η συζήτηση για τις διαταραχές ψυχικής υγείας των γονέων και η προσπάθεια κατανόησής τους είναι ένα ταξίδι που κάνουν οι γονείς μαζί με τα παιδιά τους, όχι μια μεμονωμένη συνάντηση στο γραφείο ενός ειδικού ψυχικής υγείας.
5.2. Η κατανόηση που απαιτείται από τον ειδικό ψυχικής υγείας
Τα γεγονότα που συμβαίνουν μέσα στην οικογένεια μπορεί να προκαλέσουν ποικίλες συναισθηματικές αντιδράσεις κατά την ειδική φροντίδα του γονέα. Ο ειδικός ψυχικής υγείας κατανοεί τις δυσκολίες που πρέπει να αντιμετωπίσουν τα παιδιά και τα συμπονά βαθιά. Επίσης, ο ειδικός μπορεί να αρχίσει να αισθάνεται ότι οι γονείς γίνονται παράλογοι, ακόμη και να τους κατηγορεί για τα προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπίσουν τα παιδιά τους. Αυτά τα συναισθήματα μπορούν μερικές φορές να δημιουργήσουν την ιδέα ότι τα παιδιά πρέπει να «σωθούν» από τους γονείς τους. Αυτή είναι η στάση που φοβούνται οι γονείς και εξηγεί γιατί οι γονείς είναι κάποιες φορές απρόθυμοι, ακόμη και φοβισμένοι, να μιλήσουν για τα παιδιά τους με τους ειδικούς ψυχικής υγείας.
Όταν αντιλαμβανόμαστε τους γονείς ως αντίπαλους δεν μπορούμε να οδηγηθούμε σε μια γόνιμη συνεργασία και αυτό είναι επιβλαβές για τα παιδιά. Μια τέτοια στάση σηματοδοτεί μια πλήρη έλλειψη κατανόησης για το πώς η ψυχική διαταραχή επηρεάζει τις δυνατότητες των γονέων να αλληλεπιδράσουν με τους άλλους και να αναλάβουν τις ευθύνες τους.
Η κατανόηση είναι ουσιώδης για τη γόνιμη συνεργασία, όχι μόνο μέσα στην οικογένεια, αλλά επίσης μεταξύ του ειδικού ψυχικής υγείας και του γονέα. Ο ειδικός πρέπει να κατανοήσει τι περνάει ο γονέας και πρέπει να μπορεί να δείχνει ενσυναίσθηση. Αν ο ειδικός αισθάνεται ότι δεν καταλαβαίνει, μπορεί να ζητήσει από τον γονέα να του μιλήσει περισσότερο για τη ζωή της οικογένειας και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η οικογένεια.
Η κατανόηση της κατάστασης τόσο των παιδιών όσο και των γονέων και η δράση πάνω σε αυτή την κατανόηση είναι θεμελιώδης στο μοντέλο Let’s talk about children. Οι ειδικοί πρέπει να έχουν τέτοιες γνώσεις και κατανόηση ώστε να μπορούν να σχετίζονται τόσο με τους γονείς όσο και με τα παιδιά. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι τα προβλήματα θα πρέπει να αγνοούνται – σε μια ατμόσφαιρα αμοιβαίου σεβασμού και κατανόησης είναι πιθανό να συζητηθούν όλα τα θέματα, ακόμη και τα πιο ευαίσθητα.
6. Η υποστήριξη της ανάπτυξης των παιδιών
Φανταστείτε ότι υπάρχουν πολλοί δρόμοι που οδηγούν στην οικογένεια. Οι ειδικοί που διαβαίνουν τον δρόμο της κοινωνικής πρόνοιας για το παιδί ανησυχούν κυρίως για την ευεξία των παιδιών και θέλουν να διασφαλίσουν ότι τα παιδιά είναι ασφαλή και φροντίζονται. Οι ειδικοί που εισέρχονται στην οικογένεια μέσω του δρόμου των ψυχιατρικών υπηρεσιών έρχονται να εκτιμήσουν τα πιθανά προβλήματα ψυχικής υγείας των παιδιών. Αυτοί οι δρόμοι ακολουθούνται όταν υπάρχει υποψία για προβλήματα και βάσιμοι λόγοι να πιστεύουμε ότι χρειάζεται πρόσθετη βοήθεια και υποστήριξη. Χρησιμοποιούνται εδώ και πολλά χρόνια, ιδιαίτερα ο δρόμος της κοινωνικής πρόνοιας.
Για το πρόγραμμα προαγωγής υγείας παιδιών και γονέων με συναισθηματικές διαταραχές υπάρχει ένας τρίτος δρόμος. Αυτός ο δρόμος ακολουθείται όταν απαιτείται υποστήριξη για την ανάπτυξη των παιδιών. Ο ειδικός δεν εισέρχεται στην οικογένεια αναζητώντας προβλήματα. Ο ειδικός που ακολουθεί τον δρόμο της προαγωγής υγείας και της πρόληψης που υποστηρίζουν την ανάπτυξη του παιδιού ρωτάει τους γονείς αν θα ήθελαν να συζητήσουν γύρω από τα παιδιά τους με έναν ειδικό και αν θα ήθελαν να προσπαθήσουν να βρουν υποστηρικτικές λύσεις μαζί με τον ειδικό. Οι ειδικοί λένε στους γονείς ότι πολλές οικογένειες με προβλήματα ψυχικής υγείας των γονέων είναι μπερδεμένες και ανησυχούν για τις επιδράσεις των προβλημάτων ψυχικής υγείας στα παιδιά. Αν τα παιδιά έχουν ήδη αναπτύξει προβλήματα, υπάρχουν τρόποι να βοηθηθούν.
Εκτιμάται η ανάγκη για υπηρεσίες κοινωνικής πρόνοιας του παιδιού ή ψυχιατρικής θεραπείας, αλλά αυτή η εκτίμηση γίνεται ως τμήμα της μεθόδου και δεν είναι η αφετηρία της συνεργασίας. Επίσης, τα παιδιά και οι γονείς καθοδηγούνται σε πρόσθετες υπηρεσίες σε συνεργασία με τους γονείς. Ο ειδικός θα συμπαρασταθεί στους γονείς σε αυτήν τη νέα άγνωστη κατάσταση – αυτό δεν αποτελεί παρέμβαση μέσα στην οικογένεια. Μόνο στην περίπτωση που η γονική λειτουργία έχει αποτύχει ολοκληρωτικά και τα παιδιά βρίσκονται σε συνθήκες αποστέρησης, ο ειδικός υποχρεούται να επικοινωνήσει με τις υπηρεσίες κοινωνικής πρόνοιας για το παιδί.
7. Υπηρεσίες προαγωγής και φροντίδας ψυχικής υγείας
Οι μέθοδοι του προγράμματος προαγωγής υγείας παιδιών και γονέων με συναισθηματικές διαταραχές σχεδιάζονται και εφαρμόζονται γιανα υποστηρίξουν τους γονείς στο καθήκον τους να υποστηρίξουν την υγιή ανάπτυξη των παιδιών τους. Επομένως, αυτές οι μέθοδοι δεν περιλαμβάνουν οποιουδήποτε είδους θεραπεία. Η υψηλή προτεραιότητα είναι πάντοτε να οργανώσουν την προσωπική φροντίδα των γονέων. Ο άλλος γονέας θα πρέπει επίσης να εκτιμάται και να του προσφέρεται κατάλληλη φροντίδα, αν χρειάζεται. Η επίλυση των ζητημάτων που αφορούν τα παιδιά μπορεί μερικές φορές να είναι θεραπευτική για τους γονείς υπό την έννοια ότι αισθάνονται ανακουφισμένοι και χαρούμενοι γιατί μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά τους. Ωστόσο, ποτέ δεν μπορεί να αντικαταστήσει την θεραπεία καθαυτή.
Επίσης, αυτή η μέθοδος δεν θεραπεύει ούτε τα παιδιά. Όταν αντιμετωπίζονται προβλήματα, συζητούνται με τους γονείς και τίθενται υπό σκέψη πιθανές απαντήσεις για το πώς και πότε θα μπορούσαν να επιλυθούν αυτά τα ζητήματα. Το Effective family network meeting μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μέθοδος που εισάγει τους γονείς και τα παιδιά σε πρόσθετες υπηρεσίες, όταν αυτό κρίνεται αναγκαίο. Αν ο ειδικός επιθυμεί να συνεχίσει π.χ. με θεραπεία λόγου, αυτό μπορεί επίσης να συμφωνηθεί χωριστά.
8. Σεβασμός στους γονείς
Τα προβλήματα ψυχικής υγείας επηρεάζουν τις σχέσεις και την αντιμετώπιση της καθημερινής ζωής. Αυτό μπορεί να εκφράζεται σε αρκετές πτυχές των οικογενειακών σχέσεων και της ζωής στο σπίτι. Οι γονείς συχνά ανησυχούν για το σπίτι και τα παιδιά τους και για το πώς να τα βγάλουν πέρα ως γονείς. Οι ειδικοί ψυχικής υγείας θα πρέπει να είναι εξοικειωμένοι με τις επιδράσεις των προβλημάτων ψυχικής υγείας· όταν εμφανίζονται προβλήματα, αυτό δεν οφείλεται στο ότι είναι «κακοί γονείς», αλλά στο ότι υποφέρουν από μια ψυχική διαταραχή που περιορίζει τις ικανότητές τους να αλληλεπιδρούν με τους άλλους και να φροντίσουν τις καθημερινές τους υποχρεώσεις. Η σχέση ανάμεσα στον ειδικό και τον ασθενή γονέα θα πρέπει να είναι θετική και υποστηρικτική, όχι επικριτική ή απορριπτική.
Κατά τη διάρκεια των συζητήσεων του μοντέλου Let’s talk about children οι γονείς πληροφορούνται γύρω από την ψυχική ανθεκτικότητα των παιδιών τους και γύρω από γενικά προβλήματα που αντιμετωπίζονται συχνά όταν ο γονέας έχει προβλήματα ψυχικής υγείας. Μαζί με τους γονείς συζητούνται οι δυνατότητες και τα ευάλωτα σημεία των παιδιών τους, τίθεται υπό σκέψη ολόκληρη η κατάσταση και προγραμματίζονται στρατηγικές υποστήριξης των δυνατοτήτων και αντιμετώπισης των ευάλωτων σημείων των παιδιών.
Αυτή η μέθοδος δεν είναι αυστηρά δομημένη, αλλά μπορεί να διεξαχθεί με έναν πιο ελεύθερο τρόπο. Οι γονείς μπορούν να διαβάσουν το logbook (παίρνοντας φωτοαντίγραφο από τον ειδικό).
Οι γονείς είναι ελεύθεροι να αποφασίσουν πώς θα ενεργήσουν και ποιες προσεγγίσεις θα υλοποιήσουν. Δε δίνονται διαταγές, δεν ασκούνται πιέσεις ή έμμεσες απειλές π.χ. η ιδέα ότι αν ο γονέας δεν ενεργήσει όπως προτείνει ο ειδικός, τότε υπάρχει πιθανότητα τα παιδιά να αναπτύξουν δυσκολίες. Αν ο ειδικός που διεξάγει τις συζητήσεις του μοντέλου Let’s talk about children είναι ο θεραπευτής του γονέα, μπορεί να προταθεί στον γονέα να ξανασυζητήσουν αργότερα στην πορεία της θεραπείας γύρω από το πώς πάνε τα πράγματα στο σπίτι και ίσως να ξανασυζητήσουν τα ζητήματα πιο αναλυτικά εκ νέου.